Przebyte zakażenie toksoplazmozą lub aktualnie toczące się zakażenie można diagnozować przy pomocy testów z krwi ciężarnej.

 

W celu diagnosyki zakażenia toksoplazmozą oznaczamy we krwi pacjentki poziom przeciwciał anty-Toxo w klasie IgG i IgM.

 

Objawy toksoplazmozy są w większości przypadków tak nieznaczne i niespecyficzne, że mogą być potraktowane jako lekki atak grypy.

 

Toksoplazmoza jest choroba zakaźną wywołaną pierwotniakiem Toxoplasma gondii. O toksoplazmozie ciężarnych mówimy gdy u kobiety dojdzie do ostrej pierwotnej infekcji w trakcie ciąży. Manifestuje się ona zazwyczaj bezobjawowo lub przypominając objawy grypopodobne.  Jej następstwem może być toksoplazmoza wrodzona, która u 80% noworodków  przebiega bezobjawowo przy urodzeniu. Nie wyklucza to jednak późniejszego wystąpienia objawów, które pojawiają się aż u 80% dzieci. Około połowa ludności już przechorowała toksoplazmozę i jest na nią odporna. Mimo tego statystycznie około jedna na sto ciężarnych zaraża sie po raz pierwszy w okresie ciąży.

Ryzyko zakażenia płodu wrasta wraz z wiekiem ciążowym osiągając od 6-8% w 10 t.c do 80% w 38 t.c. Toksoplazmoza może być przeniesiona do płodu przez łożysko. Jest to tym bardziej prawdopodobne im później w ciaży zachoruje matka. We wczesnej ciąży łożysko jest mało przepuszczalne dla tych pasożytów. Ciężkość objawów jest odwrotnie proporcjonalna do ryzyka transmisji. W I trymestrze - najczęściej dochodzi do poronienia, w II i III trymestrze ciąży może dochodzić do zmian takich jak wodogłowie, zwapnienia śródmózgowe czy uszkodzenia wzroku. Okres inkubacji pasożyta jest dość długi ale jeśli do zakażenia dojdzie w drugim trymestrze ciąży i nie zostanie podjęte odpowiednie leczenie profilaktyczne to skutki dla płodu mogą być bardzo poważne.  Natomiast infekcja po około 32 tygodniu ciaży sporadycznie prowadzi do powstawania ciężkich i trwałych wad u dziecka.

Do najbardziej powszechnych badań służących rozpoznaniu toksoplazmozy w ciąży należą badania serologiczne.

Podczas ostrej infekcji ciężarnych, jako pierwsze pojawiają się przeciwciała w klasie IgM, które można wykryć już po 1-2 tyg. od zakażenia, osiągając szczyt w 4 tygodniu.  Utrzymują się do 4-6 miesięcy po czym w większości przypadków zanikają.  Służą one do diagnostyki aktualnej infekcji. Należy jednak pamiętać, że istnieją przypadki, w których przeciwciała IgM utrzymują się znacznie dłużej, mogąc mylnie świadczyć o ostrym zakażeniu. 

Jako kolejne po 2-4 tyg. od zakażenia pojawiają się przeciwciała IgG, które pozostają u pacjentki dodatnie do końca życia świadcząc o przebytym zakażeniu.  By stwierdzić w jakim odstępie czasu od badania pojawiły się przeciwciała IgG możemy dodatkowo przeprowadzić badanie awidności, którego niski wynik świadczy o aktualnym zakażeniu, natomiast wysoki oznacza dawne zakażenie - powyżej kilku miesięcy.  

 

Według zaleceń badania w kierunku toksoplazmozy należy przeprowadzić dwukrotnie - pierwsze do 13 tygodnia ciąży oraz drugie u seronegatywnych kobiet miedzy 21-26 t.c.

 

Zważając na poważne skutki toksoplazmozy wrodzonej u płodu, odpowiednia diagnostyka ciężarnych w kierunku zakażenia Toxoplasma gongii jest niezwykle istotna. 

Możemy wyróżnić 4 układy markerów serologicznych: 

  • Układ IgG– IgM–  świadczy o tym, że pacjentka nie chorowała wcześniej na toksoplazmozę  i jest narażona na ostrą infekcję podczas ciąży. Przy takim układzie badania serologiczne należy powtarzać co 2- 3 tygodnie by jak najszybciej wychwycić zakażenie i wdrożyć leczenie. 
  • Układ IgG– IgM+  świadczy o aktualnej ostrej infekcji ciężarnych wymagającej natychmiastowego wdrożenia leczenia. 
  • Układ IgG+ IgM+  z duża pewnością świadczą o aktualnym zakażeniu, w celu potwierdzenia należy wykonać badanie awidności IgG.
  • Układ IgG+ IgM–  świadczy o przebytym zakażeniu przed ciążą.
 
Leczenie kobiet ciężarnych polega na podawaniu antybiotyku - spiramycyny (Rovamycyna), przez cały okres ciąży, które ma na celu zapobieganie przeniknięciu pierwotniaka przez łożysko. Postępowanie takie jest bezpieczne dla matki i płodu i powinno zapewnić wystarczającą ochronę płodu przed rozwojem zakażenia i powstaniem trwałych uszkodzeń. 
W przypadku potwierdzenia ostrej pierwotnej infekcji ciężarnych, zaleca się przeprowadzenie amniopunkcji po 18 t.c u kobiet z potwierdzonym zakażeniem w celu wykrycia materiału genetycznego pierwotniaka metodą PCR w płynie owodniowym. Dodatni wynik PCR pozwala rozpoznać zakażenie płodu, zmianę schematu dotychczasowego leczenia na - spiramycyna/pirymetamina/kwas folinowy, oraz zakwalifikowane noworodka do specjalistycznej opieki po porodzie.
Ostra pierwotna infekcja ciężarnych jest jedyną możliwością przezłożyskowego zarażenia płodu i wystąpienia toksoplazmozy wrodzonej. Podkreśla to istotę prawidłowego przeprowadzania badań serologicznych w ciąży, które pozwolą na postawienie diagnozy i szybkie wdrożenie leczenia. 
Należy również zwrócić uwagę na rolę profilaktyki oraz poradnictwa przedkoncepcyjnego. 
Zaleca się unikanie -  spożywania surowego mięsa, jedzenia niemytych warzyw czy owoców, picia nieprzegotowanej wody, ponadto używanie rękawic przy kontakcie z ziemią. Wyjątkowo rzadko dochodzi do zakażenia przez kontakty z kotem !. 
Znajomość statusu serologicznego kobiety przed ciążą pozwala na lepszą interpretację wyników u ciężarnej oraz szybsze wykrycie serokonwersji oraz wdrożenie leczenia. Badanie wyżej wymienianych przeciwciał IgG i IgM powinno być wykonane przed planowanym zajściem w ciąże.  
 
Pamiętaj : na toksoplazmozę choruje się tylko raz w życiu !
 
opracowała : Dominika Mościcka